2024-08-21 22:30:16

Reklama

Mszana Dolna, Rabka

Rękopis znaleziony w Mszanie Dolnej

Reklama

Kłócił się na łamach z samym Orkanem, napisał pamiętnik, by mieć z czego żyć. Choć umarł ponad pół wieku temu, ma swoje konto na Facebooku.

Sebastian Flizak ma swoją ulicę w Mszanie Dolnej i jeszcze jedną w Limanowej. Ale pewnie większość mieszkańców tej okolicy nie byłaby w stanie powiedzieć, kim był ich patron. Świat skazał Flizaka na zapomnienie, ale ten się obronił. Takiego życiorysu się po prostu nie da zapomnieć. Życiorysu długiego, zahaczającego o dwa stulecia, życiorysu, którym można obdzielić z tuzin awanturników.

Katarzyna Ceklarz trafiła na informacje o Flizaku wertując archiwa rabczańskiego Muzeum im. Władysław Orkana jeszcze w czasie studiów etnograficznych. Okazało się, że był on przez krótki czas dyrektorem rabczańskiej placówki. Już lektura tych pierwszych notatek i publikacji Flizaka intrygowała. On interesował się Zagórzanami, opisywał grupę etnograficzną, którą doskonale znał i z której sam się wywodził. A Katarzyna pisała pracę magisterską o placówce, której był kierownikiem. Przelana na papier wiedza Flizaka okazała się nieoceniona. Sylwetka etnografa amatora, pochodzącego z Podobina, okazała się intrygująca na tyle, że stała się głównym tematem pracy doktorskiej Katarzyny.

Dalsze badania, przeszukiwanie archiwów rozrzuconych po całej Polsce przyniosło jeszcze bardziej zaskakujące wyniki. Flizak napisał pamiętnik. Monumentalne dzieło swojego życia. Pamiętnik powstawał w latach pięćdziesiątych. Flizak spisał go dla chleba. Lata 50. nie były łatwe dla samotnego starca, emerytowanego nauczyciela. Flizak sprzedał prawa wydawnicze Ossolineum. Jak sam napisał, zrobił to, by mieć za co żyć. Z jednej strony chciał udokumentować swoje życie i badania, a z drugiej - w grę wchodziły najbardziej podstawowe, najprostsze potrzeby. Ale jak to u Flizaka, nawet te pisane dla chleba pamiętniki okazały się nietuzinkowe. - On był etnografem, znakomitym obserwatorem, błyskotliwym autorem. Te teksty się świetnie czyta. Był złośliwy i autoironiczny - zaznacza Katarzyna Ceklarz.

Flizak nie bał się podejmować kwestii kontrowersyjnych. Był świadkiem zagłady Mszańskich Żydów. Dziś w świetle najnowszych ustaleń IPN-u, które rozłożyły temat na czynniki pierwsze, już tych kontrowersji wspomnienia Flizaka nie wzbudzają. Ale w czasach, gdy autor żył - byłyby zapewnie sensacją.

Sebastian Flizak był przede wszystkim człowiekiem świetnie wykształconym. Studiował w Krakowie i Monachium. Podczas pierwszej wojny światowej został wcielony do austro-węgierskiej armii. Dostał się do niewoli rosyjskiej i został wywieziony na Syberię. Tam pracował w fabryce słodu. Właścicielem przedsiębiorstwa był Polak, który sprzyjał rodakom i dawał lepsze warunki. Pracodawca opiekował się Flizakiem i starał się go oszczędzać. Dał posadę nauczyciela języka niemieckiego i polskiego. Flizak nawet na zesłaniu nie zaniedbał też własnej edukacji - podczas pobytu na Syberii nauczył się rosyjskiego, robił też obserwacje etnograficzne.

Gdy wrócił z niewoli - uczył w gimnazjach, między innymi w Brzozowie. Pracował też w Warszawie, Krakowie i Sanoku.

Flizaka irytowały dostrzegane zmiany zachodzące w kulturze zagórzan. Przede wszystkim - ekspansja wpływów podhalańskich. Uważał, że zagórzanie zatracają swoją tożsamość. Obwiniał tym po części Władysława Orkana. Flizak i Orkan doskonale się znali. Pochodzili z sąsiadujących ze sobą wiosek, chodzili do tych samych szkół. Początkowo obaj szli niemal dokładnie tą samą drogą. Tyle że Orkan nie zdał matury, a Flizak nie dość że zdał egzamin dojrzałości, to jeszcze skończył studia, a nawet obronił doktorat.

Gdy jednak pisarz stał się sławnym młodopolskim wieszczem, Flizak miał mu za złe, że lansuje kulturę Podhala, a nie zagórzańską. Wytykał też Orkanowi, że w "Listach ze wsi" - nie zawsze w korzystnym świetle - opisywał swoich sąsiadów. Jeden z wątków cyklicznej publikacji pisarz z Poręby poświęcił konfliktowi Flizaka z jego ojcem. W 1930 roku Flizak za własne pieniądze wydał broszurę w nakładzie 100 egzemplarzy, poświęconą Orkanowi i swoim z nim relacjom. Laurka dla Orkana to nie była…

Gdy wybuchła druga wojna światowa, urodzony w 1881 roku Flizak był już człowiekiem sędziwym. W 1933 przeszedł na emeryturę. Wojenną zawieruchę postanowił przeczekać w rodzinnych stronach. Zamieszkał w Mszanie Dolnej ze swoimi niezamężnymi siostrami. Jednak niespokojna natura nie pozwalała wieść życia emeryta. Flizak zaangażował się w tajne nauczanie. Był egzaminatorem maturalnym.

Tuż po wojnie założył w Mszanie liceum koedukacyjne i przez pięć lat był jego dyrektorem. Szkoła mieściła się w budynku dawnego sądu. Dziś przy głównym wejściu do gmachu jest tablica upamiętniająca jego zasługi. Szkoła dawała możliwość uczenia się tym młodym ludziom, którzy przez pięć lat okupacji z edukacji korzystać nie mogli. Mimo że placówka edukacyjna cieszyła się dużą popularnością wśród uczniów - liceum zostało zlikwidowane. Władze komunistyczne doszły do wniosku, że nie ma potrzeby utrzymywać szkoły, gdy w pobliskiej Rabce działa placówka o podobnym profilu. Flizak znów musiał szukać pracy. Wkrótce ją znalazł w Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce. W zdobyciu posady przydała się protekcja ówczesnego dyr. Muzeum Etnograficznego w Krakowie - Seweryna Udzieli.

Nowy szef błyskawicznie zabrał się do roboty. Za jego rządów został wyremontowany kamienny mur przy zabytkowym kościółku - siedzibie muzeum. W dawnych, oficjalnych dokumentach zaznaczyła się też kpiarska natura dyrektora. Gdy władza nakazała zorganizowanie modnego w czasach komuny „czynu społecznego”, dyrektor w ramach chwalebnej społecznej akcji odmalował ławkę stojącą przy wejściu do muzeum.

Gdy rzeczywiście przyszedł już czas emerytury, Flizak ani myślał zasiąść w bujanym fotelu. Zamiast tego oddał się całkowicie życiowej pasji - etnografii. Formalnie był amatorem, ale on nie uznawał półśrodków. Na Uniwersytecie Lwowskim brał udział w wykładach traktujących o etnografii jako wolny słuchacz. Współpracował z Polskim Towarzystwem Ludoznawczym. Nawiązał współpracę ze słynnym etnologiem, profesorem Adamem Fisherem. Robił dla niego badania z etnobotaniki do wielkiej europejskiej pracy, której niestety Fisher przed swą śmiercią nie zdołał dokończyć. Sebastian Flizak opracował też atlas stroju Zagórzan. Napisał monografię dotyczącą sukcesji w rodach zagórzańskich „Rozporządzanie mieniem nieruchomym u ludności włościańskiej na północ od Gorców w pierwszej połowie XIX w.” Książka została oceniona bardzo wysoko, ale autor jej nie wydał, bo… nie dostał przydziału na papier.

- To dzieło pozostaje w formie maszynopisu - zaznacza dr Katarzyna Ceklarz. Dodaje, że po Flizaku zostało też bardzo wiele wydanych publikacji. To on opracował monografie kilku zagórzańskich wiosek: Łostówki, rodzinnego Podobina, Słomki (dziś dzielnica Mszany Dolnej). Pozostawił też po sobie artykuły o stroju zagórzańskim i o demonologii Zagórzan.

Sebastian Flizak założył w Mszanie Dolnej w 1947 roku oddział Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, który istnieje do dzisiaj. Gdy już czuł się naprawdę stary i zmęczony, złożył rezygnację z szefowania organizacji, ale członkowie oddziału jej nie przyjęli. Próbował w sumie sześć razy zrezygnować z funkcji prezesa. Ostatni raz podał się do dymisji w grudniu 1972 roku. W dość dramatycznym wystąpieniu zarzucił, że członkowie Towarzystwa robią mu krzywdę zmuszając do szefowania PTL. Tym razem apel poskutkował. Sebastian Flizak przestał być prezesem. Nazajutrz zmarł.

Katarzyna Ceklarz przyznaje, że jest wielką fanką twórczości zapomnianego już nieco etnografa i stała się też jej propagatorką. Publikacji doczekała się biografia Flizaka, która powstała jako praca doktorska Katarzyny Ceklarz. Ostatnio udało się też pozyskać finansowanie projektu „Edycja krytyczna pamiętnika Sebastiana Flizaka”. Katarzyna Ceklarz i jej kolega historyk dr Łukasz Burkiewicz postanowili dokładnie prześwietlić pamiętniki. Praca badawcza zajmie trzy lata i zakończy się w 2027 - wydaniem pamiętników opatrzonych obszernymi przypisami dwójki redaktorów.

- Muszę przyznać, że to nie jest łatwa praca. Przeanalizowaliśmy około jednej trzeciej całego materiału. Flizak to przecież z wykształcenia germanista, który biegle posługiwał się pięcioma językami. I wykorzystywał tę swoją znajomość języków również w pamiętnikach, przytaczając niejednokrotnie wyspecjalizowane słownictwo, którego znaczenie już dziś bardzo trudno rozszyfrować. Chodzi na przykład o nomenklaturę wojskową z czasów, gdy Flizak służył w cesarsko-królewskiej armii - zaznacza Katarzyna Ceklarz. Zapewnia przy tym, że Sebastian Flizak okazał się bardzo wiarygodnym autorem. Poza drobnymi pomyłkami, czy niezbyt precyzyjnym określeniem dat pewnych wydarzeń - cała spisana stuletnia historia (sięgająca czasów Rabacji Galicyjskiej) okazała się bezbłędna.

- W trakcie swych badań nawiązałam kontakt z rodziną Flizaka. To bardzo sympatyczni ludzie. Do nich należą prawa wydawnicze twórczości etnografa, ale zgodzili się na publikację. Sami wsparli mnie przekazując niektóre materiały i zdjęcia. Założyłam Flizakowi profil na Facebooku. Sporo się tam dzieje - śmieje się Katarzyna Ceklarz.

Reklama

Komentarze Facebook

Powyższe komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników portalu społecznościowego Facebook.
Redakcja 24tp.pl nie wpływa na treść oraz nie odpowiada za wpisy dokonane przez użytkowników portalu Facebook.

Dodaj komentarz

Reklama

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

Reklama

Galerie

Szkolnie i kolędowo

Zaglądamy do Czerwonego Dworu

Jedla z koncertem w Atmie

Żółty żonkil nadzieją dla hospicjum

Złote, srebrne i brązowe medale dla karateków

Wychowanie fizyczne na nartach

Kraków - Zakopane - 50 lat elektryfikacji linii kolejowej

Powiatowa Gala Stypendialna w Teatrze Witkacego

Górskie serki i pasterskie dzwonki

Fenomen szopki krakowskiej

Nagrodzeni zasłużeni dla Kościeliska

Tatry dla krwiodawców i nie tylko

Joanny Wnuk-Nazarowej opowieść o Henryku Mikołaju Góreckim

Jubileuszowe spotkanie krwiodawców w Witkacym

Wymiana desek z Sopotem za nami, sezon zimowy otwarty

Nocne niebo na Stacji Kultura Zakopane

Kapitan Barbara Grocholska-Kurkowiak ma ciepły dom

Podhalańskie mamuty i astronauci z Gliczarowa

Wielkie Forum Samorządowe pod Giewontem

Grecko-chrześcijańskie tropy pod Giewontem

Dom Pamięci w Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem

Tu króluje rzeźba, "Jutrzenka", sala po prawej

Na osnowie czasu, czyli pół wieku Małgorzaty Kowalczyk

Agata Kowal w "Jutrzenkowej" Galerii ARTPARK

Okno pogodowe nad Morskim Okiem

Morskie Oko w komiksie

Po ślubowaniu i pasowaniu

Odkopywanie Zakopanego w Hyrnym

Pamiętają o Tischnerze, pamiętają o Szymanowskim

Szpulki w Jutrzence

Zobacz pozostałe galerie

Ogłoszenia zobacz więcej dodaj ogłoszenie

PRACA | dam
Willa Zarębek w Łopusznej poszukuje osoby do pracy w kuchni. Zakres obowiązków: przygotowanie obiadów i pieczenie ciast. Tel. 507 549 659, e-mail: willazarebek@outlook.com
KOMUNIKATY
INFORMACJA: Wójt Gminy Poronin informuje o wywieszeniu na tablicy ogłoszeń w siedzibie Urzędu Gminy Poronin oraz na stronie BIP w dniach od 08.12.2025 r. do 30.12.2025 r. Zarządzenia Nr 78/2025 Wójta Gminy Poronin z dnia 08.12.2025 r. w sprawie: wykazu nieruchomości przeznaczonych do dzierżawy dot. części działki ewid. nr 15105/17 obręb 0502 Nowe Bystre.
NIERUCHOMOŚCI | wynajem
DO WYNAJĘCIA LOKAL HANDLOWO - USŁUGOWO - BIUROWY o powierzchni ok. 50 m2. Zakopane centrum, ul. Kościuszki - 691 124 272.
PRACA | dam
Szukamy dziennikarza dziennikarki do publikowania treści na Pieknesny.pl Rozwijamy serwis Pieknesny.pl, poświęcony tematyce zdrowego snu, regeneracji i dobrego samopoczucia. Szukamy osoby, która potrafi pisać rzetelnie, lekko i z myślą o czytelniku. https://pieknesny.pl/ magda@pieknesny.pl
USŁUGI | budowlane
ELEKTRYK SZUKA ZLECEŃ - 602 317 519.
PRACA | dam
Produkcja pączków, piekarz Pączkarnia-ZAKOPANE przyjmie do pracy dziewczynę-kobietę z Zakopanego lub okolic,do produkcji pączków. Praca na stałe, zmianowa, w godzinach od 6.oo-18.00. Informacja tylko telefonicznie. 609097999
Tel.: 609097999
SPRZEDAŻ | różne
PIERZE I PUCH Z GĘSI. 536 88 77 35.
NIERUCHOMOŚCI | pośrednictwo
Sprzedaż NIERUCHOMOŚCI na Podhalu. Zadzwoń 792 250 793 lub skorzystaj z formularza na www.dobrasprzedaz.pl
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Kupię MIESZKANIE w Nowym Targu. Bezpośrednio od właściciela. Może być do remontu. Pomogę załatwić formalności. Tel. 603 607 360.
USŁUGI | inne
WYCINKA, PRZYCINKA DRZEW W TRUDNYCH WARUNKACH - 691 317 098.
PRACA | dam
Poszukujemy OSÓB DO OBSŁUGI KLIENTA w biurze Szkoły Narciarskiej na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem! Praca sezonowa: grudzień - marzec. ZAKRES OBOWIĄZKÓW. - Obsługa klientów bieżących w biurze szkoły, - Obsługa e-maila i przyjmowanie rezerwacji telefonicznych, - Sprzedaż usług szkoły narciarskiej, - Rozliczanie lekcji oraz współpraca z instruktorami. WYMAGANIA: - Komunikatywność i cierpliwość, - Dobra organizacja pracy i umiejętność samodzielnego działania, - Umiejętność obsługi komputera, - Łatwość w nawiązywaniu kontaktów, - Zdolność do pracy przy kilku zadaniach jednocześnie, - Komunikatywna znajomość języka angielskiego. OFERUJEMY: - Pracę w przyjaznej, sportowej atmosferze, - Możliwość nauki i rozwoju w branży turystyczno-narciarskiej, - Zimowy sezon pełen dobrej energii i górskiego klimatu! OSOBY ZAINTERESOWANE prosimy o przesyłanie aplikacji na e-mail: szkola@szymoszkowa.pl lub kontakt telefoniczny: 734 011 011. CZEKAMY WŁAŚNIE NA CIEBIE!
MOTORYZACJA | sprzedaż
CITROEN JUMPER, r.p. 2013, cen do uzgodnienia - 604 102 804.
MOTORYZACJA | sprzedaż
VW TRANSPORTER, r.p. 2013, cena do uzgodnienia, 604 102 804.
PRACA | dam
PAPI SERVICE SP. Z O.O. ZATRUDNI KIEROWCÓW. WYMAGANE KAT. C+E ORAZ UPRAWNIENIA ADR. MOŻLIWE PRZESZKOLENIE ADR/TDT Z ZAKRESU PRZEWOZU PALIW PŁYNNYCH . TEL.602290555
PRACA | dam
Stacja Narciarska Polana Szymoszkowa zatrudni na sezon zimowy do pracy w gastronomii: PIZZERÓW, BARMANKI, BUFETOWE, POMOCE KUCHENNE, OSOBY NA ZMYWAK, OSOBY DO SPRZĄTANIA SALI. Kontakt osobisty pod nr tel.: 693 319 707
NIERUCHOMOŚCI | kupno
Skupujemy nieruchomości za GOTÓWKĘ, PODHALE. 600404554
Tel.: 600404554
USŁUGI | budowlane
MALOWANIE DACHÓW I ELEWACJI. 602 882 325.
SPRZEDAŻ | różne
DREWNO KOMINKOWE. 501 577 105.
USŁUGI | budowlane
OGRODZENIA, www.hajdukowie.pl. 692 069 284.